مصاحبه اختصاصی دکتر نقوی با ماهنامه نسل چهارم
ارزیابی شما از طرح جویشگر بومی چیست؟
طرح جویشگر یا همان موتور جستجوی بومی جز طرح‌های برگزیده مرکز تحقیقات مخابرات بود که با حمایت‌های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
به چشم‌انداز بهترین جویشگر در زبان فارسی منجر شود. اقدامات خوبی هم
انجام شد و شرکت‌های زیادی وارد طرح شدند. دوستان هم در زمینه‌های حمایتی و
در زمینه‌های نظارتی زحماتی کشیدند. تیم یوز
هم طی قرارداد فاز اول در مرکز تحقیقات وارد فعالیت‌های جدیدی شد و عملا
یک دوره تحول جدید را سپری کرد. در گزارشی که قبلا به همکاران شما در ماهنامه نسل چهارم ارائه شد، از یوز جدید (یوز بعد از اتمام قرارداد طرح جویشگر) تعبیر به یوزِ تازه‌نفس کردیم. موتور جستجویی
که حالا با تلاش‌هایی که به بهانه طرح جویشگر بومی انجام گرفته ظرفیت‌های
زیادی دارد و پس از اتمام فاز اول طرح توسعه جویشگر بومی، با دستاوردهای
جدیدی در معرض استفاده کاربران ایرانی است. مثلا امروز ما بارگذاری
داده‌هایمان را در مرکز داده‌ای با بیش از ۲۰۰ سرور اختصاصی انجام می‌دهیم. در هرلحظه امکان پاسخگویی به ۲۰ کاربر مجزا داریم. یوزِ تازه‌نفسِ امروز بیش از ۵ میلیار صفحه اصلی مورد نیاز کاربر ایرانی را واکشی (Crawl)،
بروزرسانی و آرشیو میکند. علاوه بر این می‌تواند در لحظه بر روی بیش از
یک و نیم میلیارد صفحه وب را جستجو کند. گراف وب ما امروز مشتمل بر بیش از
۳۰ میلیارد صفحه منحصر به فرد است. این‌ها بخشی از دستاوردهایی است که
امروز با همت جوان‌های نخبه ایرانی در تیم یوز به دست آمده. غرض اینکه طرح
جویشگر بومی منجر به تلاش و تکاپو در همه شرکت‌های فعال این حوزه از جمله
تیم یوز شده و این از مزایای کلی این طرح است. البته نواقص و مشکلاتی هم
هست که اگر فرصت باشد در جای خود اشاره خواهم کرد.
پیشنهاداتی برای اقتصادی کردن این طرح و موضوع خوشه اقتصادی دارید؟
ببینید مسیر تجاری‌سازی یا به قول شما اقتصادی شدن جویشگرها در دنیا مشخص است. خیلی نیازی نیست که چرخ از اول اختراع شود. مدل‌های کسب‌وکار
جوشگرها مدل‌های مشخصی است که آزمون خود را پس داده است. شما کافیست به
تجربه‌های موفق دنیا مراجعه کنید. جویشگرهای کانال‌های درآمدی مطمئن و
مشخصی دارند. کافیست با ارائه خدمات مناسب کاربران به این سیستم‌ها جذب
شوند. کافیست تعداد کاربرانی که برای دریافت پاسخ پرسش‌هایشان از جویشگر
بومی استفاده می‌کنند زیادتر شوند. در این صورت به راحتی مشتریان اصلی
جویشگر که حاضرند برای دریافت خدمات پول بدهند خودشان به سراغ جویشگر
می‌آیند.
در این زمینه توضیحی عرض کنم. همه‌ی ما هر روز علاوه بر جستجو،
از محصولات و خدمات ارائه شده توسط موتورهای جستجو به صورت رایگان استفاده
می‌کنیم. این سوال، پرسش مشترک خیلی‌هاست که چگونه یک جستجوگر بدون هزینه
دسترسی به این محصولات و خدمات باکیفیت را فراهم میکند؟ در حالیکه صرف نظر
از سوددهی و کسب درآمد، ارائه همین محصولات و خدمات بسیار هزینه‌بر است.
جواب این سوال به مدل کسب‌وکار جویشگرها برمی‌گردد. مدل کسب‌وکار موتورهای
جستجو عمدتاً مدل پلتفرم چندوجهی (Multi Platform)
است. در این مدل‌ها از یک طرف سرویس رایگان به کاربران ارائه می‌شود. با
مراجعه کاربران زیاد به این کسب‌وکار، از سوی دیگر سرویس‌های دیگری برای
مشتریان اصلی طراحی می‌شود که منجر به ایجاد جریان درآمدی می‌گردد.
جستجوگرهای بی‌شماری در دنیا وجود دارند که برای موفقیت و سودآوری از
روش‌های مختلف کسب درآمد دارند. فصل مشترک و جریان درآمدی عمده‌ی همه آن‌ها
جریان درآمدی تبلیغات است. اصلی‌ترین منبع درآمدی تمام موتورهای جستجوگر
از مسیر تبلیغات است. البته کانال‌های جانبی دیگری هم برای سرویس‌های دیگر
هست که از حوصله این گفتگو خارج است. اما چیزی که مشخص است این است که
جویشگری که بتواند کاربران زیادی را به سمت خود بکشاند ظرفیت سودآوری و
درآمدزایی و به قول شما اقتصادی شدن را داراست. ما هم برای تجاری‌سازی یوز همین مسیر را در پیش داریم.
یوز
یک موتور جستجوی بومی است که بر نیازهای کاربران ایرانی متمرکز است.
بنابراین تلاش میکند به پرسش‌های کاربر فارسی‌زبان پاسخ هوشمندانه ارائه
کند. در مسیر تجاری‌سازی لازم است به بازار مخاطب ایرانی توجه کند و ابعاد
مختلف این بازار را بشناسد. در حال حاضر کاربران ایرانی روزانه بیش از ۱۰۰
میلیون جستجو در گوگل انجام
می‌دهند. از آنجایی که بیشترین حجم جستجوی اینترنتی کاربران ایرانی در
گوگل انجام می‌شود با تقریب نسبتا درستی اندازه بازار جستجوی مخاطب ایرانی
در حال حاضر حدود ۱۰۰ میلیون جستجو در روز است. از آنجایی که مدل کسب‌وکار
یوز مانند سایر موتورهای جستجو مدل چندوجهی (Multi Platform) است، لازم است
برای بخش‌های مختلف بازار برنامه‌ریزی کند. از یک سو کاربران خود را گسترش
دهد و از سوی دیگر برای درآمدزایی به مشتریان خود توجه کند.
اگر مخاطبان نشریه شما فرصت داشته باشند می‌توانیم این بخش‌های بازار را دقیق‌تر توضیح دهیم تا موضوع مشخص‌تر شود.
ببنید
همان‌طور که گفتم در حوزه بازار یوز ما به دو گروه مخاطب توجه داریم. گروه
اول کاربران یوز و گروه دوم مشتریان یوز. بین این دو گروه تفاوت‌های مهمی
هست.
کاربران یوز: کاربرانی
که از یوز استفاده می‌کنند، اصلی‌ترین مخاطب یوز هستند و هدف اصلی در این
پروژه، جذب حداکثری و کسب رضایت آن‌هاست. تمام درآمدهایی که یوز می‌تواند
کسب کند، از طریق کاربران (و تعداد بالای آن‌ها) به دست می‌آید. در حالت
کلی، افزایش تعداد کاربران و بالطبع افزایش رضایتمندی آن‌ها از روش‌های
مختلفی به دست می‌آید. مثلا
-
افزایش سرعت و بهبود کیفیت موتور جستجو مانند ارتقای کیفیت نتایج
-
توسعه سرویس‌های ارزش افزوده، به نحوی که برای کاربران جذابیت ایجاد کند و نیازهای آنان را به طور مستقیم پاسخ دهد
-
افزایش رضایت کاربران از تجربه کار با یوز
اما
گروه دیگر مشتریان یوز هستند که از سرویس‌های پولی جویشگر استفاده خواهند
کرد. این مشتریان را نیز می‌توان به دو گرد تقسیم‌بندی کرد. کسبوکارهای
دیجیتال و سازمان‌ها دولتی و خصوصی.
مشتریان یوز: مدیران
سایت‌ها و کسبوکارهای اینترنتی همیشه دو هدف عمده را دنبال می‌کنند. حضور
در جاهایی که خریداران آنجا هستند (قرار داشتن در بین صفحات پربازدید) و
کسب وضعیت بهتر نسبت به رقبا. از آنجا که کاربران معمولاً از موتورهای
جستجو برای پیدا کردن جواب سوالاتشان استفاده می‌کنند، همکاری با موتورهای
جستجو جزو یکی از اولویت‌های اصلی کسبوکارهای دیجیتال قرار می‌گیرد.
صاحبان کسبوکارهای اینترنتی یکی از مهم‌ترین تامین‌کنندگان مالی یوز محسوب
می‌شوند، چرا که آن‌ها مشتاق به جذب کاربران بیشتر به سایتشان هستند و حجم
بالایی از مشتریان بالقوه این سایت‌ها از طریق موتورهای جستجو به دنبال
تأمین‌کننده مناسب می‌گردند. تبلیغات در موتور جستجو یک همکاری تجاری مؤثر
بین صاحبان کسب‌وکار و موتور جستجوی یوز خواهد بود. تبلیغات در صورتی مؤثر
است که هدفمند باشد و مشتریانی را جذب کند که احتمال علاقمند شدن آن‌ها به
تبلیغ مورد نظر زیاد باشد.
یوز
می‌تواند همکاری دوطرفه‌ای را با کسبوکارهای اینترنتی داشته باشد: بدین
صورت که یوز کاربران را به سمت کسبوکارهای اینترنتی سوق دهد و در مقابل،
هزینه آن را دریافت نماید. بنابراین ایجاد همکاری تجاری، جزو یکی از
مهم‌ترین اولویت‌های یوز است. یک سیستم تبلیغاتی مؤثر می‌تواند به شدت
سودآوری طرفین و همچنین رضایت کاربران را افزایش دهد. چرا که کاربران با
مشاهده تبلیغات مؤثر، حس بهتری خواهند داشت و احتمالاً از نتیجه تبلیغات
استفاده می‌کنند و از طرفی صاحبان کسب‌وکار هزینه کمتری می‌پردازند. چرا که
درصد قابل توجهی از تبلیغات نشان داده شده توسط آن‌ها به جذب مشتری منتهی
می‌شود. بهبود کیفیت تبلیغات برای یوز هم مزایای زیادی دارد، چرا که با
افزایش سودآوری کسبوکارهای اینترنتی، میزان تمایل صاحبان آن‌ها به تبلیغ
بیشتر در یوز افزایش می‌یابد.
سازمان‌های
دولتی و خصوصی دومین گروه از مشتریان یوز هستند. مشتریانی که خدمت‌رسانی
به آن‌ها منجر به درآمد برای یوز می‌شود. سازمان‌ها نیازمندی‌های داده‌ای
زیادی دارند که معمولاً حجم کار و هزینه مالی آن قابل توجه است. بسیاری از
این نیازمندی‌های را می‌توان با توجه به قابلیت‌های یوز پاسخ داد. این
قابلیت‌ها هم به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند که به اختصار توضیح می‌دهم.
تأمین داده:
یوز یک موتور جستجو است و اطلاعات زیادی را از اینترنت دریافت میکند. این
اطلاعات شامل صفحات خزش‌شده توسط خزشگر اصلی و خزشگرهای خاص (مانند خبر،
وبلاگ، عکس و فیلم) و همچنین داده‌های پردازش شده، مانند گراف وب و
پرس‌وجوهای پرتکرار است. این اطلاعات مورد نیاز بسیاری از سازمان‌ها و
مؤسسات داخلی است. در این صورت، یوز می‌تواند این داده‌ها را در اختیار
چنین مشتریانی قرار دهد و در قبال آن بخشی از هزینه‌های خود را تأمین
نماید. بدیهی است که این کار برای مشتریان نیز بسیار به صرفه است، چرا که
جستجو و پردازش این داده‌ها به صورت مستقیم از وب نیازمند پیاده‌سازی برخی
از مکانیزمهای موتور جستجو است و هزینه سرسام آوری را به سازمان یا موسسه
مربوطه تحمیل خواهد کرد.
پردازش و تحلیل داده:
با توجه به این که یوز حجم بالایی از اطلاعات مختلف را در اختیار دارد و
دارای زیرساخت پردازشی برای تحلیل این داده‌هاست، بسیاری از پروژه‌های
تحلیل داده می‌تواند مستقیماً از طریق یوز انجام شود. به طور مثال، «تحلیل
رفتار کاربران» که یکی از موضوعات داغ در تحقیقات اجتماعی و امنیتی است،
می‌تواند به راحتی توسط یوز انجام شود. همانند مورد قبلی، محول کردن چنین
پروژه‌هایی به یوز برای طرفین قرارداد نفع اقتصادی زیادی دارد.
نقش جویشگر بومی در کارآفرینی محتوا و کسبوکارهای نوین در این حوزه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تولیدکنندگان
و ناشران محتوا جزء مهم‌ترین بازیگران اکوسیستم جویشگر (و حتی فراتر
اکوسیستم کارآفرینی دیجیتال) هستند. نکته مهم این است که اساسا آرزوی ناشر
محتوا این است که محتوایش توسط مخاطب دیده شود. یعنی اوج موفقیت کسب‌وکار
محتوامحور در این است که بتواند مخاطب بیشتری را به سمت محتوای خود جلب
کند. خب اینجا جویشگر مهم‌ترین نقش را برای بازاریابی این محتوا بازی
میکند. این جویشگر است که می‌تواند در پاسخ به پرسش مخاطب، محتوای مناسبی
که توسط ناشران محتوا ارائه شده را به کاربر نمایش دهد. در واقع جویشگر در
نمایش هدفمند محتوا در زنجیره تامین کسبوکارهای محتوا محور نقش کلیدی ایفا
میکند.
در
این زمینه ما در یوز واحدی برای توسعه روابط B2B ایجاد کرده‌ایم که در حال
مذاکره و گفتگو با تولیدکنندگان و ناشران محتواست. من از همین طریق هم
آمادگی کامل یوز را برای توسعه روابط و هم‌افزایی با کسبوکارهای دیجیتال و
ناشران محتوا اعلام می‌کنم.
با توسعه کسبوکارهای متنوع در جویشگر بومی به صورت مستقم و غیرمستقیم چه میزان استغال‌زایی را پیش‌بینی می‌کنید؟
این
سوال خیلی مهم است. به دلیل اینکه اساسا یکی از مهم‌ترین دلایل ورود به
بحث جویشگر بومی همین ظرفیت اشتغالزایی آن است. ببنید جستجوگرها در دنیا
جنبه اقتصادی پررنگی دارند. ظرفیت بالقوه زیادی در این زمینه وجود دارد که
متاسفانه هنوز در ایران محقق نشده است. من به شما قول می‌دهم که اگر طرح
جویشگر موفق شود در حوزه کسب‌وکار دیجیتال و تجارت الکترونیک حتما جهش
بزرگی خواهیم داشت. کافیست به آمار و ارقام جویشگرهای موفق دنیا مراجعه
کنیم. در حال حاضر گوگل حدود ۶۰ هزار نیرو دارد و درآمدش در سال گذشته ۷۲
میلیارد دلار بوده است، «بایدو» که موتور جست‌وجوی بومی چین حدود ۴۵ هزار
نیرو دارد.. «یاندکس» هم بیش از ۶ هزار فرصت شغلی در کشور روسیه ایجاد کرده
است. غرض این اینکه این ظرفیت‌ها در موضوع اشتغالزایی ذیل طرح جویشگر وجود
دارد که امیدواریم با تلاش ما و حمایت دوستان این اتفاق بیفتد.
البته
این اعداد و ارقام فقط مربوط به ظرفیت‌های اشتغالزایی مستقیم طرح جویشگر
است. وگرنه در سوالات قبلی توضیح دادم که طرح جویشگر منجر به رونق اقتصادی
در حوزه ناشران محتوا و سایر کسبوکارهای دیجیتال هم می‌شود. جستجوگرها
باعث می‌شوند بنگاه‌های اقتصادی دیگر هم خود را در فضای وب به درستی نشان
دهند و حجم تجارت الکترونیک گسترده شود.
در مورد نقاط ضعف و قوت جویشگر بومی چه نظری دارید؟
در
مورد نقاط قوت در ابتدای مصاحبه نکاتی عرض کردم. به طور کلی طرح جویشگر از
این نظر که منجر به تعامل و هم‌افزایی شرکت‌های مختلف ایرانی شده بسیار
اتفاق خوبی است. از طرفی اشاره کردم که باعث تکاپو و تلاش بیشتری در ارائه
خدمات و طراحی سرویس‌های جذاب هم بوده است. اما مثل هر طرحی نواقص یا به
قول شما نقاط ضعفی هم دارد. مهم‌ترین نکته‌ای که لازم است اینجا اشاره کنم
همین بحث خوشه‌های اقتصادی است. اساسا مدل خوشه یا Cluster مدلی است که در
صنایع و کسبوکارهای غیردیجیتال استفاده می‌شود. حداقل در حوزه کسبوکارهای
دیجیتال من نمونه موفقی ندیده‌ام. بگذریم از اینکه اجرای چنین مدلی در
ایران پیش‌نیازهای فرهنگی و حقوقی زیادی دارد که در آینده موفق آن ابهام
ایجاد میکند. جویشگر یک کسب‌وکار اینترنتی است. در کسب‌وکار اینترنتی همه
چیز در شرایط عدم قطعیت است. شرایط بازار به صورت لحظه‌ای تغییر میکند.
رقبا لحظه‌به‌لحظه حرکت می‌کنند. تکنولوژی با سرعت زیاد در حال تغییر است.
در این شرایط عدم قطعیت شما نمی‌توانید غیرچابک حرکت کنید. لازم است
بتوانید در لحظه سرویس جدید طراحی کنید و سرویس‌های جاری‌تان را بهبود
دهید. در این شرایط ساختار خوشه‌ای باعث کندی کسب‌وکار می‌شود. بعید
می‌دانم نمونه موفقی در ساختار خوشه‌ای مربوط به کسبوکارهای دیجیتال وجود
داشته باشد. تمام شرکت‌های پیشرو نظیر گوگل و فیسبوک و … در حال تغییر
متدولوژی به روش‌ها و ساختارهای چابک‌تر هستند. البته باید ببینیم مدلی که
دوستان در نظر دارند در نهایت به کجا می‌انجامد. امیدواریم با برطرف شدن
نقاط ضعف طرح، به زودی به موفقیت‌های بیشتر دست پیدا کنیم.
پیشنهادات، توصیه‌ها و راهکارهای شما برای تحقق اهداف مدنظر در رابطه با موضوع جویشگر:
اگر
سوال آخر باشد که وقت مخاطبان شما را بیشتر از این نگیریم، دو نکته به
ذهنم می‌رسد که مهم است. اول اینکه تمام شرکت‌ها در طرح جویشگر قبل از
طراحی، حین پیاده‌سازی و بعد از ارائه سرویس، در تمام مراحل با کاربران
ارتباط دائم داشته باشند. راز موفقیت یک سرویس ارتباط مستمر با کاربر و
توجه دقیق به نیازهای اوست. این خیلی مهم است که به هیچ وجه تحت تاثیر
ایده‌هایی که برای خودمان جذاب است قرار نگیریم. لازم است از جذاب بودن
سرویس برای کاربر هم مطمئن شویم.
نکته
دوم هم افزایش تعاملات و هم‌افزایی با سایر بازیگران است. خیلی وقت‌ها
لازم نیست چرخ را از اول اختراع کنیم. شرکت‌ها و دوستانی هستند که سرویسی
را ایجاد کرده‌اند که ما هم می‌توانیم از آن استفاده کنیم. آنقدر سرعت
تغییرات زیاد است که بدون کمک و هم‌افزایی نمی‌توانیم نتیجه بگیریم.
بنابراین لازم است برای همکاری و تعامل با دیگران آماده باشیم.
